TikTok als Ludo-muzikaal Object
door Fariel Soeleiman
Nog enkele jaren geleden behoorde ik ook tot de generatie die met de nieuwste sociale media uitdagingen aan kwam wapperen. Maar intussen is er alweer een jongere generatie, namelijk de generatie Z, die het stokje heeft overgenomen, alhoewel ik mij niet kan herinneren het stokje ooit te hebben afgedragen. Het is zo’n “soepel” proces waarin je je bevindt in jouw twintigerjaren en je tot de ontdekking komt dat je ook “ouder” wordt. Hoewel, ik ook heb genoten van sociale media zoals Hyves en Hi5, moet ik eerlijk toegeven dat ik mijn piekjaren heb beleefd met platformen als Facebook en Instagram. Facebook is de afgelopen jaren geleidelijk gezakt in populariteit, maar Instagram, daarentegen, bleef juist bloeien, totdat die ook Facebook voorbijstreef. Ironisch genoeg is Instagram in 2012 overgekocht door Facebook, maar verder ontwikkeld als onafhankelijke app <1>.
Maar sinds een jaar is er een nieuwe app die de wereld heeft veroverd namelijk, de oorspronkelijke Chinese app, TikTok. TikTok, voorheen Musical.ly, is een videoapp waarin muziek een sterke rol speelt. Veel van de videovoorwaarden voldoen aan de wijlen app Vine. Vine was ook een immens populaire video app waarin humor een grotere rol speelde dan muziek. TikTok heeft haar plotselinge roem vooral te danken aan generatie Z en heeft zelfs al een verloren rechtszaak in Amerika aan haar naam hangen vanwege het schenden van privacy rechten van hun minderjarige gebruikers. Maar dat maakt ze op dit moment nog niet minder populair bij diezelfde minderjarige gebruikers <2>. Immers zijn het hun “vervelende ouders” die vooral klagen over de gevaren van de app voor naïeve brugklassers.
De app
Desalniettemin, is TikTok een geliefde mobiele app onder de jongeren van nu. Integendeel, beroemdheden en zelfs bedrijven volgden al heel snel met hun aanwezigheid op dit nieuwe platform. Enkele kenmerken van TikTok die zo aantrekkelijk blijken te zijn, zijn: de laagdrempeligheid van de videobewerking in de app, de integratie van beeld met muziek, de grote kans om viraal te gaan, en natuurlijk alle overige standaard sociale mediamogelijkheden zoals het delen, liken en reageren op elkaars video’s. Ook de interface is heel gebruiksvriendelijk voor jong en oud <3>.
Eén van de vele fenomenen op en van TikTok zijn de dansuitdagingen. Die dansuitdagingen worden uitgevoerd op: nieuwe onbekende nummers, nieuwe bekende nummers, oude onbekende nummers, oude bekende nummers, etc. Wat al enkele keren is voorgekomen, is dat zo’n dansuitdaging ervoor zorgt dat een (nieuwe) onbekend nummer viraal gaat en soms zelfs een officiële hit wordt. Het allereerste nummer waarmee dat gebeurde, was het country-hiphop nummer “Old Town Road” van Lil Nas X. Het nummer genoot plotselinge roem toen TikTokker Michael Pelchat een paar danspasjes met een vleugje humor had bedacht op het nummer en dat had gedeeld op zijn profiel <4>. Zijn TikTok-video sloeg zo goed aan dat meerdere gebruikers de danspasjes op het nummer uitvoerden, het een dansuitdaging werd, het daardoor op de eerste plek verscheen van de “Billboard Top 100” in 2019 en zeker zes weken daar bleef staan <5>.
Dansuitdaging: Savage Challenge
Eén van de, nog steeds, populaire dansuitdagingen waarop ik zal inzoomen, is de zogeheten #savagechallenge. De reden waarom ik het met een hashtag schrijf, is omdat die een belangrijke rol heeft in de app. Door zo’n tag toe te voegen, kunnen andere gebruikers jouw video ook vinden op de discover-pagina of met de zoekfunctie. Hoe meer mensen dezelfde tag gebruiken, hoe hogerop de tag komt te staan. Er is dan sprake van een trending topic wanneer op sociale media in korte tijd veelvuldig over een bepaald onderwerp wordt gesproken of, in TikTok’s geval, video’s worden gepost <6>. De #savagechallenge is momenteel niet meer trending, maar hypes van tegenwoordig duren maar enkele weken of zelfs dagen.
De #savagechallenge is gecreëerd door TikTok gebruiker @keke.janajaha, beter bekend als Keara Wilson, en gebruikt het nummer “Savage” van Megan Thee Stallion, een nieuwkomer in de muziekwereld. Binnen enkele dagen na de release van haar nummer, plaatste Wilson haar dansuitdaging op haar profiel en promootte die voor vijf dagen achter elkaar in de hoop dat een beroemdheid die zou oppakken en haar choreografie viraal zou gaan <7>. De dansuitdaging sloeg al aan bij andere TikTok gebruikers, maar uiteindelijk was het Stallion zelf die het oppikte en zelf ook een video deelde op TikTok waarin ze Wilsons choreografie uitvoerde. Toen ging het daadwerkelijk viraal en stond TikTok bol van de Savage challenges <8>.
Ludo-muzikaal object
Ludologie is de studie van spel, spelers en de cultuur daaromheen – ook wel game studies. Ludomusicologie is dus gericht op de rol en integratie van muziek in spel. Het spel mag allerlei vormen aannemen: digitaal, online, virtueel, fysiek, het maakt niet uit, zolang het maar samen werkt met muziek zoals onder andere GuitarHero. Maar ook spellen waarvan de muziek wordt beïnvloed door jouw spel gelden bijvoorbeeld in Super Mario Bros and Zelda <9>. Dit zijn de meer traditionele opties wanneer we denken aan spellen, maar er zijn nog een aantal andere soorten spellen die ik met behulp van enkele theorieën zal uitleggen en koppelen aan de TikTok app met de #savagechallenge als mijn casestudy.
Roger Caillois was een Franse socioloog die bekend was vanwege zijn eigenzinnige werk gefocust op spel. In zijn boek Man, Play and Games (1961) borduurde hij voort op de speltheorieën van de Nederlandse culturele antropoloog Johan Huizinga’s boek Homo Ludens (1938). In dit boek beargumenteerde Huizinga dat cultuur voortkomt uit spel en dat de kenmerken hiervan zijn dat: spel niet verplicht is, spel los staat van het dagelijks leven, spel grenzen heeft, spel uitgaat van bepaalde (spel)regels, en dat spel zorgt voor verbondenheid tussen de spelers. Dit alles vond, volgens Huizinga, plaats in de ‘toovercirkel’. De ‘toovercirkel’ heeft te maken met afscheiden van het spel en de “echte” wereld. Bijvoorbeeld, een toneel is een begrensde plek waarin het theaterspel plaatsvindt en daarbuiten vindt de “echte” wereld plaats zoals het publiek en de crewmedewerkers.
Caillois vormde hiermee zijn eigen speltaxonomie en verbreedde het spelbegrip met vier spelcategorieën: agõn (competitie), alea (kans), mimicry (imitatie), en ilinx (duizeligheid). Daar voegde hij nog een onderscheid aan toe namelijk ludus (structuur) en paidia (vrij). Enkele voorbeelden van spellen in deze categorieën zijn te zien in de onderstaande tabel <10>.
Nu ik wat meer achtergrondinformatie heb gegeven over de app TikTok en de speltheorie van Caillois, gaan we ons verdiepen in het ludo-muzikale van mijn casestudy. De dansuitdaging is een korte danschoreografie en heeft enige vaardigheden en/of oefening nodig, voordat je die kan uitvoeren. Hoe beter jouw vaardigheden, hoe sneller je het onder de knie krijgt. Dans kan je plaatsen bij meerdere categorieën, maar de primaire categorie zou zijn ilinx. Een combinatie is mogelijk met mimcry als je bijvoorbeeld karakters uitbeeldt in de dans en/of ook met agõn als je als professionele danser meedoet in danscompetities. In het laatste geval, behoort dans bij ludus, omdat de danscompetities expliciete regels heeft en dus voor structuur zorgt. Maar bij dansimprovisaties tijdens een freestyle avond, zou je dans ook bij paidia kunnen plaatsen.
De #savagechallenge past goed in het type paidia, omdat de uitdagingen voor plezier zijn, maar de gehele aard van de app TikTok neigt vooral naar het viraal gaan. Hierdoor kan je deze uitdaging ook plaatsen bij ludus, omdat Wilson gestructureerd aan de slag is gegaan om haar video viraal te laten gaan. Alhoewel, Wilson haar choreografie heeft bedacht door te improviseren, wat weer verwijst naar paidia, hebben TikTok gebruikers de exacte choreografie overgenomen door middel van oefening en dat verwijst weer naar ludus. Dit omdat de choreografie expliciete danspassen heeft die gevolgd moeten worden om mee te doen met de dansuitdaging. Daarnaast bestaat een uitdaging, in het algemeen, uit een aantal voorwaarden ofwel spelregels. Op basis daarvan passen alle dansuitdagingen op TikTok (inclusief mijn casestudy) in ludus in combinatie met mimcry, omdat de TikTok video pas viraal gaat wanneer veel TikTok gebruikers de video namaken.
Tevens is de ‘toovercirkel’ van toepassing op de #savagechallenge. Zoals ik al eerder vermeldde, heeft de ‘toovercirkel’ te maken met het afscheiden van het spel en de “echte” wereld. Deze dansuitdaging is gecreëerd voor een sociaal (mobiel) medium en daarmee scheid je de #savagechallenge af van de realiteit, omdat die in de virtuele wereld plaatsvindt. In de realiteit dans alleen en ziet niemand jou dansen. Pas als je jouw dansvideo uploadt en deelt met de virtuele wereld van TikTok, dans je “samen” met andere gebruikers en zien anderen dat je ook meedoet. Door jouw zichtbare deelname aan die ene uitdaging, draag je bij aan het viraal gaan van die uitdaging. Dit is dan ook een uitstekend voorbeeld van de participatiecultuur die sterk aanwezig is in hedendaagse media zoals TikTok.
Een andere kant van de ‘toovercirkel’ is de commerciële kant van TikTok. Alhoewel, TikTok oorspronkelijk is gestart als een app voor plezier, zijn er nu ook een aantal TikTok gebruikers die de app gebruiken voor zakelijke doeleinden. Hun TikTok activiteiten behoren nu dus ook tot hun werk. Een voorbeeld hiervan is Michael Pelchat die het nummer “Old Town Road” van Lil Nas X viraal liet gaan met zijn dansuitdaging en in een later stadium een geldbedrag ontving van de artiest als dank. Sindsdien maakt Pelchat betaald TikTok video’s voor artiesten die hun nummer meer bekendheid willen geven <11>. Zo zijn er nog een aantal TikTok gebruikers die geld verdienen aan het maken van (dans)uitdagingen voor artiesten. Volgens Huizinga en Caillois is spel iets fundamenteel anders dan werk en altijd “nutteloos”. Maar doordat deze TikTok gebruikers nu betaald reclame maken voor artiesten en hun muziek, zijn ze eigenlijk aan het “spelen” en tegelijkertijd aan het “werken”. Hierdoor vervaagt het onderscheid in de ‘toovercirkel’.
Al met al is TikTok een multi-inzetbaar platform en een veelzijdig ludomuzikaal object. Een virtuele plek om alle plezier en creativiteit los te kunnen laten samen met anderen, ongeacht leeftijd, en tegelijkertijd de mogelijkheid om ook geld te verdienen in de realiteit aan de participatiecultuur van hedendaagse media.
<1> Baer, Jay. 2018. 9 Reasons Instagram Will Overtake Facebook. Convince & Convert. Bloomington, Indiana: Convince & Convert, LLC. Geraadpleegd op 18 mei, 2020. https://www.convinceandconvert.com/baer-facts/9-reasons-instagram-will-overtake-facebook/
<2> Anderson, Katie Elson. 2020. “Getting acquainted with social networks and apps: it is time to talk about TikTok.” Emerald Insight (Emerald Publishing) 1-4.
Geraadpleegd op 19 mei, 2020. doi:https://doi-org.proxy.library.uu.nl/10.1108/LHTN-01-2020-0001.
<3> Idem, 2-3.
<4> Always Smiling. “how’s this for a country boy #foryou #funny #dance #countryboy.” TikTok, 16 februari 2019. https://www.tiktok.com/@nicemichael/video/6658388605418867974
<5> Anderson, Trevor, Gary Trust. “Winner’s Circle: Lil Nas X’s ‘Old Town Road’ Breaks Record With 17th Week A top Billboard Hot 100.” Billboard, 29 juli 2019. https://www.billboard.com/articles/columns/chart-beat/8524235/lil-nas-x-old-town-road-longest-number-one-hot-100.
<6> sd. Hashtag. Wikipedia. Geraadpleegd op 19 mei, 2020. https://en.wikipedia.org/wiki/Hashtag.
<7> Jean-Philippe, McKenzie. 2020. There’s Now A New “Savage Challenge” After Beyoncé’s Remix. The Oprah Magazine. Hearst Magazine Media, Inc., 1 Mei. Geraadpleegd op 18 mei, 2020. https://www.oprahmag.com/entertainment/a31932915/savage-challenge-megan-thee-stallion-lyrics/.
<8> Aderoju, Darlene. 2020. How Megan Thee Stallion Learned Her ‘Savage Challenge’ TikTok Dance While Social Distancing. People. Meredith Corporation, 23 April. Geraadpleegd 18 mei, 2020. https://people.com/music/megan-thee-stallion-savage-challenge-tik-tok/.
<9> Schuiling, Floris. 2020. “ Inleiding ludomusicologie.” Hoorcollege, Muziek, Spel en Uitvoering, Universiteit Utrecht, 14 Mei. Geraadpleegd 17 mei, 2020.
<10> Idem.
<11> Leight, Elias. “NiceMichael Made ‘Old Town Road’ a TikTok Hit. He’ll Do the Same for You – For a Price.” Rolling Stone, Mei 20, 2019. https://www.rollingstone.com/music/music-features/nicemichael-tiktok-lil-nas-x-flo-milli-837371/
