Naar aanleiding van de bedrijvendag van 2022 heeft de alumnicommissie verschillende interviews afgenomen. Zij spraken William Schaffels.
William is muziektheoriedocent aan de Academy of Music and Performing Arts (AMPA) en de opleiding muziektheater in Tilburg. Daarnaast combineert hij zijn baan als docent met opdrachten als presentator, schrijver, dirigent, componist en arrangeur. Deze week heeft hij met Jeroen Henderix een gesprek gehad over zijn vak en zijn blik op het werkveld.
William Schaffels heeft zijn middelbareschoolopleiding in combinatie met een klassiek saxofoonopleiding gedaan. Hij mocht instappen op de laatste twee jaar van deze duale school, en hij moest alle theorievakken inhalen. Dit ging moeizaam tot hij in zijn laatste jaar van die opleiding een fijne docent kreeg en het tof ging vinden. Hij ging het zo tof vinden dat hij in Antwerpen als vervolgopleiding duaal saxofoon en muziektheorie is gaan studeren. Hij wist, ondanks dat hij wel geïnformeerd werd, niet precies wat hij kon verwachten en moest gaan doen. Het eerste jaar ging goed, zijn tweede jaar twijfelachtig en in zijn derde jaar had William de helft niet gehaald. Hij ging vervolgens naar het conservatorium in Tilburg. Daar werd voor het eerst aan hem gevraagd: wat wil je nu eigenlijk leren en doen. In Antwerpen was hij nog te jong en nog niet beheerst genoeg, maar nu hij dat meer ging worden, ging William in zijn bachelor meer denken over wat hij wilde doen en leren. Ondanks veel te weinig slaap en een hoop struggles is het hem uiteindelijk gelukt om, met veel geluk, een begin te maken met lesgeven. Hij heeft vervolgens een premaster muziektheorie gedaan, en uiteindelijk kon hij op die manier uitvinden wat hij echt wilde: lesgeven. Hij had in Tilburg docenten die minder waarde hechtten aan hiërarchie en daarnaast stonden deze docenten meer open voor Williams input, waar hij behoefte aan had. Hij werd zelf ook zo’n docent en daarnaast ook schrijver en presentator.
“Ik ben geen kunsthistoricus of musicoloog, maar ik kan wel een heel entertainend verhaal brengen, zal ik maar zeggen.”
“Sinds de master ben ik altijd bezig met iets met geluid, iets met woord, of allebei. Die passie wil ik doorgeven. Of ik nu les aan het geven ben, aan het dirigeren of op het podium stomme grapjes maak over Bach: het maakt mij niet zo veel uit, zolang ik maar mensen gepassioneerd en gelukkig krijg over mijn vak. Heel mijn studie staat uiteindelijk in teken van één simpel ding, dat als ik muziek hoor, dat ik het gevoel heb dat er iets in mij breekt, iets knapt. Niet: oh dat is mooi, maar het gevoel dat je omvergereden wordt door een vrachtwagen. Ik word knettergek van muziek en geluid, en ik vind het jammer als mensen dat niet hebben. Ik wil dat op wat voor manier dan ook overbrengen.”
Netwerken
“Als we het hebben over netwerken, dan zit er veel netwerken onder wat ik heb gedaan. Ik heb de studie in Tilburg leren kennen omdat ik goed overeenkwam met een collega in België die eerder in Tilburg had gezeten en ik heb tijdens mijn studie in Tilburg in de studievereniging gezeten. Maar ik sta heel dubbel tegenover netwerken. Netwerken als apart item in een interview als dit, zegt iets over de plek die netwerken in de maatschappij krijgt. Als je gepassioneerd bent over iets, kom je altijd wel bij mensen die daar ook heel gepassioneerd over zijn. Ik ben dan ook geen grote fan van louter netwerkbijeenkomsten. Ik vind het met name belangrijk om het profiel van mensen écht te kennen, zodat ik weet waarvoor ik ze ga vragen. Ik vind mensen leuk omdat ze leuk zijn, niet omdat ze genetwerkt hebben. Netwerken vind ik soms te veel gelijk staan met een allemans vriend zijn en daar zit een soort inauthenticiteit onder. Het leggen van contacten om contacten te leggen. Als mensen coole dingen doen, dan wil ik met die mensen spreken. Muziek is meer dan meesterschap, het is communiceren, incasseren en groeien.”
Soft skills
“Iemands soft skills bieden, als iemand zich openstelt, vaak meer mogelijkheden. De zoektocht naar het meeliften op een ander talent wordt als heel belangrijk gezien, maar dat wil niet zeggen dat we dat altijd moeten doen. Op die manier krijgt niet iedereen de kansen die ze nodig hebben om zichzelf optimaal te ontwikkelen.
Heb je zelf de kansen die je had, gekregen omdat je jezelf altijd open hebt gesteld?
‘Nee, ik heb gewoon geluk gehad. Ik probeer zelf nu heel erg op die manier mensen kansen te geven, omdat ik het consequent oneens ben met de netwerkskills die verwacht worden tegenwoordig. Als ik met amateurs of studenten samenwerk, geef ik hun vaak een kans ondanks dat ze soms niet meteen doen wat ik van tevoren van ze verwacht had. Als ik mensen vraag voor een klus en ik heb een bepaald beeld van hen in mijn hoofd en ze doen iets anders, dan zie ik dat niet als fout, maar als een andere invulling van de zaak. Vaak wordt echter gezegd dat dat fout is, en zo jagen we de volgende generatie een burn-out in. We hoeven geen standaardidee in leven te houden, omdat het ieders persoonlijke invulling is. Dan is dat hun blik op de zaak, en die is niet meteen fout. In een gezond werkveld moet eigen mierenneukerij getemperd worden om open te staan voor een nieuwe generatie met eigen invulling”.
Na het samen een tijd te hebben gehad over hoe netwerken in de realiteit in zijn werk gaat, komen we op de relatie tussen hard werken en de dingen die je bereikt in het werkveld. “Het feit dat ik op mijn dertigste als witte man gewoon een baan heb op een conservatorium, zegt iets over de hoeveelheid kansen die ik heb gehad. Het is misschien ondanks de kansen die ik niet gehad heb, maar die staan niet in verhouding tot mensen die nog veel minder waardige kansen krijgen. Akkoord, ik heb daar heel hard voor gewerkt en ik heb daar veel te weinig voor geslapen, maar het is te makkelijk om te zeggen dat alles komt door hard werken. De eerste stap naar diversiteit van verhalen en geluiden in ons werkveld zit hem in het geven van kansen aan ieder mens, ook al wijken ze soms af van de verwachtte paden. Anders komen altijd dezelfde stemmen aan bod van mensen die alle tijd en geld hebben gehad om zich sneller te ontwikkelen.” “Het idee dat je verdient waar je werkt, heeft een schaduwkant dat je niet hard genoeg hebt gewerkt, als je niets krijgt. Dit is een heel groot probleem in de manier waarop wij kijken naar een volgende generatie studenten. Het is hierbij belangrijk om symptomatisch te kijken in plaats van problematisch. Voor studenten zou ik iedereen willen aanraden om dus ook symptomatisch naar jezelf te kijken. Als je niet alles uit je opleiding haalt, is dat vaak tot op zekere hoogte omdat een deel van je opleiding niet aansluit bij je idealen of mogelijkheden. Als je als student op die manier symptomatisch denkt, kun je daar naar handelen in plaats van daar tegenin te gaan.”
Kennis overbrengen en goed worden in je werk
We hebben uiteindelijk twee uur zitten kletsen over van alles, en op die manier komen ook de onderwerpen kennis overbrengen en goed worden in je werk aan bod. “Er wordt ons vaak aangeleerd dat de veelheid aan kennis vaak meer waard is dan de diepgang waarmee kennis wordt gecommuniceerd.”
“Als theoriedocent, laten we eerlijk zijn, ben ik de statistiekdocent van het conservatorium. Er is een groot aandeel van de studenten dat dus het theoretische lemma ziet als een obstakel dan wel een fundament, maar dit interesseert mij niet zo heel veel.” “Ik zie het als mijn taak om gepassioneerd over mijn vak te zijn en mensen hier geanimeerd over te vertellen. Als je super gepassioneerd bent over je vak, kom je uiteindelijk vaak op een punt dat je niet meer te negeren bent voor je omgeving. Daarom is het profiel van een student zo belangrijk. Als je zegt dat je álles graag doet, doe je niks graag. Als een student tegen mij zegt dat die iets [een specifiek iets op het gebied van muziekgeschiedenis of -theorie] graag zou willen behandelen, dan spendeer ik daar altijd graag tijd aan, maar als het iets is wat ik zelf niet kan, dan zou ik nooit zeggen dat het afwijkt of dat het fout is. Dan zeg ik dat ik er niet genoeg van weet, en dan verwijs die student veel liever naar een docent die daar meer vanaf weet of verdiep ik me erin. Als je verbinding vindt met wie dat je bent en wat je wilt, word je daar een gelukkig, productief en artistiek mens van, denk ik.”
Had je in je studie een bepaald onderwerp meer willen behandelen? Heb je iets gemist?
“Het valt mee. Ik heb niet het gevoel dat ik iets heb gemist. Ik kwam in een omgeving waarin de dingen die er behandeld werden, dingen waren die ik heel erg bewonderde. Ik ben gefascineerd door noise en ambient muziek en dat is wel echt compleet uitgestorven in Zuid-Nederland. Ik kan alleen niet zeggen dat ik dat tijdens mijn studie gemist heb. Uiteindelijk vond ik altijd wel mensen die deelden in mijn interesses, soms binnen, soms buiten mijn studie. Maar je moet je ook afvragen waar een opleiding je op voorbereidt. Ik ben heel erg fan van de focus op een proces en op een bepaald ethos en ik heb in dit proces geen specifieke onderwerpen gemist.”
Bewustzijn van gender en etniciteit in het onderwijs
De afgelopen tien jaar is er zo veel veranderd. Het bewustzijn van bewegingen als #MeToo en Black Lives Matter vind ik superbelangrijk in het onderwijs nu. Als je naar de gemiddelde klassieke podia kijkt, niet alleen in Brabant, maar Europees zelfs, en je gaat de lijst af met hoeveel vrouwen je tegenkomt… tot die lijst is aangepast moeten we daar meer aandacht aan geven. Dat vind ik heel logisch. Als je resultaat wil zien, moet je ervoor zorgen dat de mensen die dat resultaat bewerkstelligen, de potentie daarvan inzien. Als ik het heb over Debussy, Beethoven of Bach heb, probeer ik daar ook vrouwelijke of trans-componisten tegenover te stellen. Ben ik daar activistisch in? Ik vind van niet. Als ik het heb over de witte vent, dan heb ik het graag over een niet-witte, niet-vent. Een objectieve kijk op de zaak bestaat niet, nooit niet, maar we kunnen bij diversiteit op het podium statistisch vaststellen dat er een gebrek is aan niet-mannen op het podium. Ik schrijf elk jaar verschillende programmaboekjes en de afgelopen jaren waren deze minimaal. Die schuld ligt niet noodzakelijk bij iemand, maar we kunnen er wel over discussiëren.”
Belangrijkste dingen die je hebt geleerd tijdens je werk
“Openstaan om zelf te gaan leren en om mezelf te gaan uitdagen naar aanleiding van de vragen van studenten. Leren houden van het proces, niet van de uitkomst. We denken te vaak in resultaten in plaats de weg daar naartoe.”
Staat dat niet in contrast met hoe resultaatgericht het onderwijs is?
“Ja, dat blijft een soort oneindige strijd. Daarom blijf ik juist zo leren van de weg ernaartoe. Veel studenten duiken met een beeld van hun studie in hun eerste jaren, en als dat beeld wijzigt valt hun plan om. Als je je juist meer focust op het proces, blijf je gefocust op de essentie van wat je graag leert. Dan ontwikkel je een soort zelfreflectief inzicht. Dit had ik graag zelf eerder al gehad. We zitten in een prestatiegerichte maatschappij, maar ik kan maar resultaatgericht zijn voor een bepaalde periode. Ik denk dat heel veel studenten dat hebben. Pak je uren die jíj nodig hebt, gebruik jouw uren op je eigen manier. Focussen op gezond groeien in plaats van ongezond bereiken, dat is wel iets wat ik geleerd heb.”
Wat wil je studenten van nu meegeven?
“Het is oké om op je neus te gaan, begin niet te snel met studeren, doe alles nu, want straks gaat het je geld kosten, neem je tijd om rond te klooien, probeer meer te slapen, begin überhaupt niet te snel. Neem je tijd om te zoeken. Als ik kijk naar mijn eigen studie, dan had ik minder moeten werken en me meer persoonlijk moeten ontplooien. Persoonlijk ontplooien kost na je studie geld en tijd en dat heb je soms niet meer. Kern van waarheid onder dit interview: talent is twijfelachtige commoditeit, hard werk en zichtbaarheid trekt mensen aan. Om hard te werken moet je je publiek met je passie bezighouden. Dat is de essentie van netwerken, maar überhaupt van een gezonde balans waar je vanuit je eigen ontwikkeling zo hartstochtelijk in vervlochten bent met je passie, dat mensen uiteindelijk altijd bij jou uitkomen.”
