In 1977 publiceerde Chrysalis: A Magazine of Female Culture een essay van Audre Lorde. Het essay is getiteld “Poetry is not a Luxury” en gaat over hoe gedichten ons kunnen helpen om elkaar te begrijpen. De pijn die iemand ervaart en de ethiek van de schrijver worden omschreven door de meest magische omschrijvingen, allegorieën en ritmiek. Gedichten zijn dus erg belangrijk, hoewel er een pretentieuze sfeer rondom deze woordkunsten hangt. In dit artikel hoop ik een paar van die vooroordelen weg te nemen, want gedichten zijn voor iedereen.
Terug naar de middelbare school!
Je weet het vast nog wel van een paar jaar geleden, en als je het was vergeten wekt de naam van het boek nog wel wat herinneringen op: Laagland Literatuur. Het was de methode die mijn docente Nederlands erbij pakte als we het gingen hebben over, zoals ze dat dan noemde, de kunst van het Nederlandsche schrijven (en ja, met nadruk op de schurende ‘sch’-klank). Nou, alleen al bij die uitspraak was de helft van de plofklas, waaronder ik zelf, al afgehaakt. Ze vertelde ons over allerlei lastige begrippen. Assonantie, alliteratie, enjambement, sonnet, chute, dactylus, metrum, terzine of terzet, en zelfs qafia. Duizelt het je al? Dan doe ik het goed. Ondertussen was er van die overgebleven helft zestienjarigen nóg zo’n driekwart afgehaakt.
Zijn al die begrippen wel belangrijk om te weten? Natuurlijk wel! Tenminste, als je een carrière in de Neerlandistiek ambieert of, zoals de docente zelf zegt, interessant wil doen op een feest. Ik vraag me dan altijd af waar die feesten zich dan afspelen en waarom ik nooit ben uitgenodigd om het pretentieuze geneuzel over Gerrit Komrij aan te horen. Je kan er veel over zeggen, maar een interessante cult is het wel, net als Tupperware Parties, maar dat is voor een andere keer.
Terug naar het onderwijs. Want de begrippen leren ons structuren herkennen die in gedichten zitten. Ze zijn alleen niet het belangrijkste onderdeel van een gedicht. Het doel is om een perspectief te delen en de lezer iets te laten voelen. Gedichten gaan in de eerste plaats niet over rijmschema of de enjambementen, maar over emotie. Deze nadruk op gevoelens en herkenbaarheid ontbrak toen mijn docente Nederlands voor het eerst vertelde over de kunst van het Nederlandsche schrijven. Ik geloof dat dit ervoor heeft gezorgd dat poëzie iets is dat op een voetstuk wordt gezet als luxe en iets wat lastig te begrijpen is voor de “gewone mens,” met allerlei structuralisten als poortwachters.
Taal is voor iedereen
Dit perspectief van gedichten als iets ongrijpbaars voor de cultleden van de Komrij-cult bleef nog lang in mijn hoofd zitten. Pas toen ik begin dit collegejaar gedichten moest lezen van dichters als Audre Lorde, Sylvia Plath en Adrienne Rich veranderde mijn blik. Gedichten zijn iets fijns om je in onder te dompelen. Voor mij zijn gedichten als een stuk uit iemands dagboek. Alsof je stiekem in iemands dagboek kijkt terwijl de eigenaar kort naar het toilet is (sidenote: Dit moet je natuurlijk nooit doen, hè? Echt niet). Kleine teksten die voor herkenbaarheid zorgen en op de mooiste manier zijn vormgegeven.
Gedichten zijn niet alleen mooi om te lezen. Ze kunnen ook de vinger op de zere plek leggen. Ze kunnen je even uit je nare gevoelens halen en brengen naar een andere plek. Maar dan is de vraag waar je moet beginnen. Zo aardig als ik ben heb ik een lijstje met toegankelijke dichters en bundels:
- Joshua Jennifer Espinoza
- Nikki Grimes – “Legacy: Women Poets of The Harlem Renaissance”
- Rupi Kaur
- Audre Lorde – “Your Silence Will Not Protect You”
- Amanda Lovelace – “flower crowns and fearsome things”
- Jasmine Mans – “Black Girl, Call Home”
- Sylvia Plath – “Ariel”
- Adrienne Rich
…En zoek anders je favoriete celebrity op. Grote kans dat zelfs zij een dichtbundel hebben geschreven. Zelfs Britney Spears. Ja.
Sinds een paar weken lees ik iedere dag voordat ik ga slapen een paar gedichten. Het begon in de eerste instantie om afstand te creëren van al die lemma’s wetenschapsfilosofie die me veel hoofdpijn gaven, maar het is uitgegroeid tot een fijne nieuwe avondroutine die me heel rustig maakt. Gedichten lezen voor het slapen gaan is alsof je iedere avond een nieuw stukje van je hersenen ontdekt waar je voorheen nog niet was geweest. En wie weet, misschien ontdek ik wel dat in een stukje van mijn hersenen het feest van de pretentieuze Komrij-cult plaatsvindt waar mijn docente Nederlands het zes jaar geleden over had. Ik hoop alleen dat op mijn feest andere mensen aanwezig zijn, zoals Lorde en Rich, en we kunnen praten over liefde.
