Het collegejaar van 2018-2019 staat in het (lustrum) herdenkingsconcert geheel in het teken van Sir Michael (Kemp) Tippetts ‘A Child of Our Time’, vorige week mochten we dan ook genieten van een interessante lezing over zowel Tippett zelf als het stuk. Prof. Rebekah Ahrendt, docent aan het departement voor Media- en Cultuurwetenschappen, lichtte hierin de het gebruik van de negro-spirituals toe*, terwijl Bas Roetman, historicus en journalist, ons inzicht gaf in de achtergrond van zowel de componist als de tijd waarin het stuk werd geschreven.
De Britse componist leefde tussen 1905 en 1998 en samen met de eveneens Britse Benjamin Britten wordt hij gezien als de meest toonaangevende Britse componist van de 20e eeuw. Als 20e -eeuwse componist werd Tippett veel beïnvloed door moderne genres als jazz en blues maar ook door de politieke onrust die heerste in het Europese vasteland. In de jaren ’30 zwoer Tippett zijn trouw aan het communisme en zocht een weg om zich te kunnen verzetten tegen de dreigende onderdrukking door de Nazi’s.
Tippett besloot zijn muziek te voorzien van subtiele, maar toch sterke pacifistische, boodschappen. Vele musicologen en andere critici zijn er dan ook van overtuigd dat Tippetts ‘A Child of Our Time’ gaat over Kristallnacht. In deze nachtvan 9 op 10 november 1938 werden door de Sturmabteilung velen Duitse joden mishandelt en hun bezittingen verwoest. Deze helse nacht was de reactie van de Nazileiders op de aanslag op de Duitse diplomaat, Ernst von Roth, van een paar dagen eerder. Deze moord werd gepleegd door de, toendertijd, 17-jarige joodse Herschel Grynzspan, met tot gevolg een groeiende Jodenhaat onder het Duitse volk. In het stuk zou dan ook meerdere keren verwezen worden naar de jongen (‘The boy’) en de gruwelen die zich voordeden gedurende de Kristallnacht (‘Burn down their houses, beat in their heads, break them in pieces on the wheel’).
Ook de negro-spirituals hadden meer dan een louter esthetische functie. De spirituals en diens libretto, welke hun origine kennen bij het afro-Amerikaanse volk, zouden volgens Tippett de situatie van onderdrukten over de hele wereld moeten representeren. Daarbij zouden de religieuze volksliederen het publiek een moment van rust bieden tussen de complexe en bij wijle atonale delen van het oratorium van Tippett.
Desalnietemin was er ook kritiek op het gebruik van de negrospirituals door een blanke, westerse componist als Tippett. Vele afro-Amerikanen waren van mening dat hun spirituals in een ondergeschikte rol werden geplaatst ten op zichte van de door Tippett gecomponeerde muziek. De muziek en diens betekenis zou niet tot zijn recht komen doordat het gebruik ervan geen eer deed aan haar oorspronkelijke betekenis vanuit de afro-Amerikaanse slaverij.
Al bij al is Sir Michael Tippett een bijzonder musicus van wie niet alleen de muziek op muziek theoretische niveau veel te bieden maar ook op sociaal en historisch niveau. Als deelnemer aan dit lustrum herdenkingsconcert is mijn waardering voor en interesse in de componist dan ook sterk toegenomen, en nog steeds merk ik dat mijn enthousiasme nog altijd groeit per repetitie. Een ieder wie dit jaar niet participeert aan het herdenkingsconcert raad ik dan ook zeker aan te komen kijken naar de uitvoering van het fantastische ‘A Child of Our Time’ op 4 mei, en wie weet raak je net zo fascineert door de componist en zijn oratorium als wij, de deelnemers, zijn. Hopelijk tot 4 mei!
*De term negro-spirituals was gebruikelijk in de tijd van Tippett en daarvoor. De term negro was toendertijd immers de meest gerespecteerde benaming voor Afro-Amerikanen.
